ผมเชื่อว่าแทบทุกคนต้องเคยได้ยินคำว่า ‘ลิขสิทธิ์’ มาก่อน ถึงกระนั้น คนส่วนมากก็ยังมีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับลิขสิทธิ์ ไม่ว่าจะในด้านความหมาย หรือการใช้งานก็ตาม วันนี้ผมจึงจะมาอธิบายเกี่ยวกับความหมายของลิขสิทธิ์ และการคุ้มครองผลงานของลิขสิทธิ์ให้ทุกท่านได้ทราบกัน
ลิขสิทธิ์
ลิขสิทธิ์ คือ สิทธิแต่เพียงผู้เดียวที่จะกระทำการใด ๆ ของผู้สร้างสรรค์ผลงานโดยการใช้สติปัญญา ความรู้ ความสามารถ และความอุตสาหะของตนเองในการสร้างสรรค์ โดยไม่ลอกเลียนผู้อื่น และประเภทของงานที่สร้างสรรค์ขึ้นมานั้นต้องอยู่ในประเภทของงานที่ได้รับการคุ้มครองโดยลิขสิทธิ์อีกด้วย
สิ่งที่หลาย ๆ คนยังไม่รู้เกี่ยวกับลิขสิทธิ์นั่นคือ ลิขสิทธิ์ไม่จำเป็นต้องจดทะเบียน เพียงแค่สร้างสรรค์ผลงานขึ้นมาและผลงานนั้นตรงตามเงื่อนไขของการคุ้มครองลิขสิทธิ์ ผลงานนั้นก็จะได้รับการคุ้มครองโดยทันที ซึ่งหลาย ๆ คนจะสับสนด้วยการใช้คำว่า ‘จดลิขสิทธิ์’
ทำให้คิดว่าลิขสิทธิ์ต้องมีการจดทะเบียน (ทั้งนี้ทั้งนั้น ทรัพย์สินทางปัญญาประเภทอื่น เช่น สิทธิบัตร ยังต้องมีการจดทะเบียน) และที่สำคัญคือ ถึงแม้เราจะแจ้งข้อมูลลิขสิทธิ์ต่อกรมทรัพย์สินทางปัญญาแล้ว แต่เราก็ยังไม่ถือว่าเป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ หากมีข้อพิพาทใด ๆ ก็จำเป็นต้องมีหลักฐานว่าได้สร้างสรรค์ผลงานขึ้นมาจริง ๆ และทางศาลจะเป็นผู้ตัดสินว่าใครที่เป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ไปตามแต่กรณี
โดยประเภทของผลงานที่ลิขสิทธิ์ให้ความคุ้มครองในปัจจุบันได้แก่ งานวรรณกรรม (หนังสือ บทความ บทกลอน) นาฏกรรม (ท่าเต้น ท่ารำ) ศิลปกรรม (ภาพวาด ภาพถ่าย) ดนตรีกรรม (เนื้อร้อง ทำนองเพลง) โสตทัศน์วัสดุ (วีซีดีคาราโอเกะ) ภาพยนตร์ สิ่งบันทึกเสียง (เทป ซีดีเพลง) งานแพร่เสียงภาพ (รายการวิทยุโทรทัศน์) หรืองานอื่นใดในแผนกวรรณคดี แผนกวิทยาศาสตร์ และแผนกศิลปะ
หลายคนอาจจะมีคำถามว่า หากเราคิดค้นนวัตกรรมใหม่ ๆ ขึ้นมาได้ เราควรทำอย่างไรให้รับประกันความเป็นเจ้าของของเราได้ คำตอบก็คือ เราสามารถจดสิทธิบัตรหรืออนุสิทธิบัตรได้ แต่จะมีขั้นตอนที่ยากและนาน รวมถึงมีค่าใช้จ่ายในการขอจดสิทธิบัตร
เพราะต้องมีการตรวจสอบอย่างละเอียดว่าไม่ซ้ำกันนวัตกรรมที่เคยคิดค้นขึ้นมาแล้ว อีกทั้งข้อควรระวังอีกหนึ่งข้อคือ การจดสิทธิบัตรไม่ได้ครอบคลุมการใช้งานไปถึงประเทศอื่น ๆ หากเราต้องการได้รับการคุ้มครองจากประเทศนั้น ๆ ก็ต้องมีการจดสิทธิบัตรในประเทศนั้น ๆ อีก ซึ่งก็จะมีเงื่อนไข ค่าใช้จ่าย และเวลาดำเนินการที่ต่างกันไปในแต่ละประเทศ
ผู้เขียน เธียรวิชญ์ สิริสาครสกุล
วันที่ 6 สิงหาคม 2564